Όλα όσα πρέπει να ξέρετε για τη “Niche” Αρωματοποιία.

“Les belles matieres sont le secret des plus beaux parfums” – “Τα όμορφα υλικά είναι το μυστικό για τα πιο όμορφα αρώματα», γράφει ο ιστορικός γαλλικός οίκος Molinard, πάνω στις συσκευασίες των θρυλικών αρωμάτων του.

Είναι μια άποψη που καθορίζει ίσως, την ειδοποιό διαφορά των niche αρωμάτων από τα designers.  Μία άποψη που προσομοιάζει αυτή των κορυφαίων σεφ της υψηλής γαστρονομίας, σύμφωνα με την οποία αγνές, ποιοτικές, αυστηρά επιλεγμένες πρώτες ύλες δίνουν τις καλύτερες συνταγές και τα γευστικότερα πιάτα.   Όπως ακριβώς και το καλό ρούχο στην υψηλή ραπτική.  Η έμφαση στα υφάσματα, το καλό ράψιμο, η σημασία στη λεπτομέρεια, οι χειροποίητες δαντέλες, οι φίνες βελονιές στο παραμικρό γαζί και φυσικά το πρωτότυπο, το καινοτόμο, το πρωτοποριακό design.  Αυτό που απέχει από την μαζική παραγωγή, την αντιγραφή και την ομογενοποίηση και δημιουργεί τάση, ενίοτε και διαχρονική. Αυτό είναι και το niche στην αρωματοποιία!

Πολλές φορές συζητώντας για την αγορά των αρωμάτων, τα διαχωρίζουμε σε designers ή niche.  Είναι διακρίσεις που αναπτύχθηκαν τις τελευταίες δυο δεκαετίες και δίνουν μια νέα διάσταση στα σύγχρονα δεδομένα, παρότι οίκοι με ειδικότητα στην υψηλή αρωματοποιία, όπως αυτοί που απευθύνονταν στις βασιλικές οικογένειες της Ευρώπης, η Creed, η Houbigant, η Floris, η Penhaligon’s και άλλες, υπήρχαν από τον 18^ο-19^ο αιώνα.  Η αρωματοποιία ήταν από καταβολής της niche, αν αναλογιστούμε σε ποιους απευθύνονταν, πολύ πριν δημιουργηθεί η designer αρωματοποιία και εξαπλωθούν στο ευρύ κοινό, μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου.

Η ιστορία θέλει τους Αμερικάνους φαντάρους στο Παρίσι, να σχηματίζουν ατελείωτες ουρές έξω απ΄την μπουτίκ της Chanel, για να αγοράσουν για τις αγαπημένες τους ένα μπουκαλάκι Νο5, γυρίζοντας στην πατρίδα με το τέλος του πολέμου.  Οι βασιλικοί οίκοι είχαν πάντα αποκλειστικό αρωματοποιό, όπως η βασίλισσα Βικτορία και αργότερα η βασίλισσα Ελισάβετ Ι.  Η πριγκίπισσα Νταϊάνα είχε τη δικιά της niche επιλογή που έμεινε στην ιστορία, το Houbigant Quelques Fleurs που φόρεσε στον γάμο της.  Ο Πρίγκηπας Ρενιέ ο ΙΙΙ, συνόδευε την πρόταση γάμου του στην ποθητή καλλονή και μελλοντική του πριγκίπισσα Grace Kelly μ’ ένα άρωμα φτιαγμένο μόνο για κείνην, το Fleurissimo από τον μυθικό οίκο Creed.

Τα designer perfumes είναι η πλειοψηφία των αρωμάτων που βρίσκουμε στην αγορά.  Είναι τα πασίγνωστα μας mainstream αρώματα, συνήθως δημιουργήματα οίκων μόδας ή celebrities που βρίσκουμε παντού, στα πολυκαταστήματα, στα e-shops, στα καταστήματα καλλυντικών και κυμαίνονται σε συγκεκριμένα όρια τιμής, άλλοτε περισσότερο, άλλοτε λιγότερο.  Το Ίδρυμα Fragrance (FiFi)  κατηγοριοποιεί τα  αρώματα  με βάση τον αριθμό πωλήσεων, αλλά και τον αριθμό  των καταστημάτων λιανικής που πουλήθηκαν.  Τα αρώματα niche είναι το ακριβώς αντίθετο.  Δημιουργούνται από μικρές αρωματοποιίες ή αρωματοποιίες με συγκεκριμένο, πολύ επιλεκτικό αγοραστικό κοινό, που η ιστορία τους χάνεται βαθιά στο χρόνο.

Τα niche αρώματα είναι πρωτότυπες συνθέσεις, με πανάκριβα ή και σπάνια υλικά, statement ή πρωτοποριακά αρώματα, αποκλειστικά από αρωματοποιούς που ασχολούνται με την υψηλή αρωματοποιία. Κάποιες φορές μάλιστα, κάποιες από τις δημιουργίες είναι τόσο ξεχωριστές, σοκαριστικές θα λέγαμε, όπως το Secretions Magnifiques της Etat Libre d’ Orange (μια ακραία πειραματική σύνθεση που αναπαριστά μείγμα ανθρώπινων εκκρίσεων) απευθύνονται σε συλλέκτες και γίνονται για το πειραματικό του πράγματος ενώ δεν μπορούν καν να φορεθούν.  Τα niche αρώματα, πολλές φορές προέρχονται από μικρούς (με την έννοια της μαζικής παραγωγής), αλλά παραδοσιακούς και με μεγάλη ιστορία οίκους, ακολουθώντας πιστά τις κλασσικές μεθόδους παρασκευής αρωμάτων.

Πως προέκυψε η niche αγορά αρωμάτων;

Η niche αρωματοποιία αναπτύχθηκε ταχύτατα τα τελευταία χρόνια.  Ο λόγος, είναι η προσπάθεια κάποιων αρωματοποιών να διατηρήσουν τον δικό τους χώρο και όρια δημιουργίας, μπροστά στην συνεχώς αυξανόμενη μαζική παραγωγή αρωμάτων και την πανομοιοτυπία τους.  Συνήθως οι οίκοι πιέζουν και περιορίζουν την δημιουργικότητα των αρωματοποιιών εν όψει του εμπορικού κέρδους. Οι αρωματοποιοί που επέλεξαν την niche αγορά, στην ουσία είχαν τη δυνατότητα να απορρίψουν την συνηθισμένη κατά παραγγελία δημιουργία ενός αρώματος του οίκου, για τον οποίο εργάζονταν.  Τις τελευταίες δεκαετίες η μαζική παραγωγή αρωμάτων έχει αυξηθεί σε τέτοιο βαθμό, που η πρωτοτυπία εκλείπει.

Την τελευταία εικοσαετία, κυκλοφορούν κάθε χρόνο περισσότερα καινούρια αρώματα, απ’ όσα είχαν κυκλοφορήσει συνολικά τις δεκαετίες του ’70 και του ’80 κι από τα οποία η πλειοψηφία είναι flankers.  Παρατηρούμε το φαινόμενο ο ένας οίκος να αντιγράφει τον άλλον, ειδικά μόλις υπάρξει μια μεγάλη αρωματική επιτυχία.  Παράδειγμα το For Her του Narciso Rodriguez, το οποίο μετά την τεράστια επιτυχία του είδαμε να αντιγράφεται και να κυκλοφορούν δεκάδες κλώνοι του, από πολλούς οίκους.  Σε άλλες περιπτώσεις, όλοι θέλουν να έχουν ένα Si ή ένα La Vie est Belle στην εταιρεία τους, διεκδικώντας ένα κομμάτι από την πετυχημένη πίτα. Η niche αρωματοποιία, χωρίς να θεωρήσουμε βέβαια, ότι τα πάντα στους κόλπους της είναι μόνο τέχνη κι ότι όλοι όσοι οίκοι διεκδικούν τον χαρακτηρισμό είναι ευφάνταστοι και ποιοτικοί, αν μη τι άλλο υπόσχεται αρώματα που ξεχωρίζουν, μοναδικά, σπάνια, εκλεπτυσμένα, πρωτοπόρα.

Μία βασική αρχή των οίκων niche είναι η ύπαρξη ενός αποκλειστικού αρωματοποιού στην κορυφή της επιχειρηματικής ιεραρχίας, όπως συνέβαινε παλαιότερες δεκαετίες και ο οποίος χτίζει το προφίλ του οίκου, σύμφωνα με την προσωπική του θεώρηση.  Για τη σύνθεση κάθε αρώματος, που φιλοδοξεί να θεωρείται μοναδικό, ο αρωματοποιός εμπνέεται από διάφορα γεγονότα, παραστάσεις, τοπία, εμπειρίες και προσπαθεί μέσα από το άρωμα που δημιουργεί να τις μεταφέρει σε αυτόν που θα το φορέσει.

Όπως για παράδειγμα στο περίφημο άρωμα του οίκου L’ Artisan Parfumeur, το Traversee du Boshpore (Διάπλους του Βοσπόρου), το οποίο ο Bertrand Duchaufour εμπνεύστηκε σε ένα ταξίδι του στην Κωνσταντινούπολη.  Οι νότες του αρώματος είναι οι μυρωδιές της Πόλης.  Μυρωδιά απ΄τα δερμάτινα του Καπαλί Τσαρσί μαζί με σαφράν και μπαχαρικά, μήλο απ’ τον καπνό των ναργιλέδων,  ραχάτ λουκούμια, «σαν φιστίκ» (το κελυφωτό φιστίκι) και τούρκικο τριαντάφυλλο, επιστρατεύονται για να μεταφέρουν την μυρωδιά της Πόλης σε κάθε γωνιά του πλανήτη.

Υπάρχει ποιοτική διαφορά στα niche αρώματα;

Tα συστατικά των αρωμάτων niche είναι σχολαστικά επιλεγμένα, πολλά είναι σπάνια και δυσεύρετα και κάποια πολύ ιδιαίτερα από τα συνηθισμένα.  Πολλά από τα niche αρώματα, τα λεγόμενα μονοθεματικά, βασίζονται σε ένα μόνο συστατικό, όπως το τριαντάφυλλο, ο μόσχος ή η βανίλια, με σκοπό να αναδείξουν όλο το εύρος και τις διακυμάνσεις της συγκεκριμένης ευωδιάς.  Ένα τέτοιο άρωμα είναι το La Fille du Berlin του Serge Lutens που είναι τόσο ρεαλιστικό που όποιες άλλες αρωματικές νότες δεν γίνονται διακριτές, αλλά στην ουσία είναι η αρωματική υπόκρουση, για να αναδειχθεί το τριαντάφυλλο, σε όλο του το μεγαλείο.  Το ίδιο συμβαίνει και στον οίκο Les parfums du Rosine που όλα του τα αρώματα έχουν σαν επίκεντρο το τριαντάφυλλο.

Σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό τα niche περιέχουν φυσικά αιθέρια έλαια και όχι χημικές ενώσεις που προσομοιάζουν τη μυρωδιά του κάθε φυσικού συστατικού, όπως συμβαίνει με τα designers και τα ευρείας κυκλοφορίας.  Βέβαια υπάρχουν και niche τα οποία αντίθετα αναδεικνύουν ένα χημικό συστατικό με την ίδια προσέγγιση της ανάδειξης του εύρους της αρωματικής γκάμας, όπως συμβαίνει με τα περίφημα αρώματα του οίκου Escentric Molecules και τα συστατικά  Abroxan και Iso E Super.

Μια ακόμα αρχή των οίκων niche είναι, ότι δεν στοχεύουν στη μαζική διαφήμιση και δεν πωλούνται παρά σε πολύ επιλεγμένα καταστήματα, στους ίδιους τους οίκους απ΄ευθείας ή σε διαδικτυακά καταστήματα. Είναι και ο λόγος που το ευρύ αγοραστικό κοινό, αγνοεί πολλούς από τους niche οίκους, παρότι δεν είναι καθόλου λίγοι, χωρίς ωστόσο αυτό να στερεί το παραμικρό από την υψηλή αξία τους.  Θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι σαν τα εκλεκτά κρασιά που γνωρίζουν οι γευσιγνώστες, σε αντίθεση με τα κρασιά που μπορούμε να βρούμε παντού, σε κάβες και σούπερ μάρκετ.

Η αγορά των niche αρωμάτων κερδίζει συνεχώς έδαφος και δη ανάμεσα στους κύκλους των αρωματόφιλων, ιδιαίτερα με τις κριτικές  τους που συμβάλλουν στην άνοδο των οίκων, ειδικά των νεότερων.  Στο forum της διεθνούς, αλλά και της ελληνικής fragrantica, θα βρείτε συζητήσεις γύρω από τα niche και εξειδικευμένες πληροφορίες για τα brands και τις διαφορές τους. Ήδη υπάρχουν χώρες που  δημιουργούν αριστουργήματα πέραν της Γαλλίας και  της Ιταλίας.  Όπως η Τουρκία με τον Nishane ή το Ομάν με τον Amouage, που δημιουργήθηκε από τον σουλτάνο του Ομάν, με σκοπό να προσφέρονται τα αρώματα ως δώρο σε ηγέτες του κόσμου. Σήμερα αποτελεί μία από τις πιο αγαπημένες, δημοφιλείς και ακριβές μάρκες αρωμάτων στον κόσμο.

Κάποιες πάλι ποιοτικές μάρκες του παρελθόντος, οι οποίες όταν πρωτοβγήκαν και κυκλοφορούσαν σε ευρεία πώληση, δεν χαρακτηρίζονταν niche (γιατί δεν υπήρχε σαφώς ο διαχωρισμός), εκτιμήθηκαν τόσο κι απέκτησαν τέτοια αξία στην πάροδο του χρόνου, που κατατάχθηκαν στα niche. Σήμερα ένας οίκος όπως ο Salvador Dali ή ο Caron που στα 80’ς τον έβρισκες παντού και δεν θεωρούνταν κάτι ξεχωριστό, σήμερα έχει αποκτήσει διαχρονική κλασσική αξία και θεωρείται ένα εξαιρετικό και σπάνιο άρωμα.

Στο επόμενο ποστ θα δούμε που μπορούμε να βρούμε δείγματα και full size niche αρωμάτων.

Stella