Xειμωνιάτικο Οδοιπορικό στις Πρέσπες

Είναι κάποια μέρη της Ελλάδας που παραμένουν απόκοσμα και μαγικά. Ανήκουν σ΄ένα παραμυθένιο σύμπαν που όποια εποχή κι αν βρεθείς, έχουν να διηγηθούν διαφορετικές ιστορίες και να ανακινήσουν ποικίλα συναισθήματα. Ένας τέτοιος τόπος είναι οι Πρέσπες.

Το τελευταίο παράθυρο της Ελλάδας στα βορειοδυτικά σύνορα, εκεί όπου συναντάμε το λεγόμενο τριεθνές.  Δυο μαγικές λίμνες η μικρή και η μεγάλη Πρέσπα όπου την δεύτερη μοιράζονται το 22% η Ελλάδα, το 60%  η Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας και το 18% η Αλβανία. Είναι ένας τόπος ξεκάθαρα βαλκανικός, μια συνύπαρξη πολιτισμών και λαών αλλά και τοπίων.

Ο εθνικός δρυμός των Πρεσπών δεν έχει να κάνει με μεσογειακά τοπία, ούτε με δάση της βόρειας Ευρώπης. Τα πυκνά δάση οξιάς και δρυός μεταμορφώνονται κάθε εποχή σε σκηνικά που μοιάζουν ολότελα παραμυθένια.  Αυτή την εποχή, το χιόνι σκεπάζει τις άφυλλες βελανιδιές και τα πράσινα βρύα πάνω στον ξερό κορμό τους είναι τα μόνα που δίνουν χρώμα, σ’ ένα τοπίο ολότελα λευκό. Τόσο λευκό που γίνεται γαλανό σαν μια βουνίσια θάλασσα.

Τις Πρέσπες είχα την χαρά στο παρελθόν να τις γνωρίσω καλά. Πρόσφατα όμως βρεθήκαμε στην πλανεύτρα Καστοριά, μία από τις ωραιότερες πόλεις της Ελλάδας, τις μέρες που γιορταζόταν τα Ραγκουτσάρια.  Θα μιλήσουμε κάποια άλλη φορά γι’ αυτό το τριήμερο καρναβαλικών εκδηλώσεων και ολονύχτιου γλεντιού που συμβαίνει από τις 6 έως τις 8 Ιανουαρίου. Πρόκειται για ένα έθιμο που χάνεται στα βάθη των αιώνων και αποτελεί αναβίωση των αρχαίων διονυσιακών τελετών.  Με κέντρο διαμονής την Καστοριά, βρεθήκαμε άλλη μια φορά στις Πρέσπες και την γύρω περιοχή.

Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΕΣΠΑ ΚΑΙ Ο ΣΠΑΝΙΟΣ ΒΙΟΤΟΠΟΣ

Η Μεγάλη Πρέσπα, η μεγαλύτερη λίμνη των Βαλκανίων με συνολική έκταση 272 τ. χλμ, βρίσκεται σε υψόμετρο 853 μ.  Από το χωριό Ψαράδες μπορείς με ένα ταχύπλοο, να κάνεις τον γύρο της λίμνης στην ελληνική επικράτεια, φτάνοντας στο βαθύτερο σημείο της που ξεπερνάει τα 50 μέτρα, αλλά και στα περίφημα ασκηταριά που είναι ένα εκπληκτικό μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς.  Οι Ψαράδες είναι το μοναδικό ελληνικό χωριό της Μεγάλης Πρέσπας με εξήντα μόνιμους κατοίκους, ψαράδες στην πλειοψηφία τους, που παραμένουν στο πιο εμβληματικό σημείο της λίμνης σαν άλλοι ερημίτες, σύγχρονοι ασκητές σε αυτό το ακριτικό μέρος ασύλληπτης ομορφιάς, αλλά πάντα μοναχικό και ως εκ τούτου τραχύ στη διαβίωση.

Οι Πρέσπες είναι ένας πολύτιμος και σπάνιος βιότοπος με περισσότερα από 40 είδη θηλαστικών, 260 είδη πτηνών, 11 είδη αμφιβίων, 20 είδη ερπετών και 15 είδη ψαριών. Στην πλούσια χλωρίδα της περιλαμβάνονται περισσότερα από 1300 είδη φυτών και μια συστάδα υπεραιωνόβιων βουνοκυπάρισσων.  Συναντάμε επίσης στην  πτηνοπανίδα την παρουσία των δύο πιο σπάνιων ειδών πελεκάνου παγκοσμίως τον ροδοπελεκάνο και τον ακόμα σπανιότερο αργυροπελεκάνο.

Η Πρέσπα είχε ανακηρυχθεί «Εθνικός Δρυμός» το 1974. Το 1975, ονομάστηκε επίσημα «Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους», ενώ στις 21 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους τέθηκε σε ισχύ η ένταξη της Μικρής Πρέσπας στη Συνθήκη Ραμσάρ ως υγροβιοτόπου διεθνούς ενδιαφέροντος. Το 1991 δημιουργήθηκε η Εταιρία Προστασίας Πρεσπών με τη βοήθεια του WWF, που στήριξε τις προσπάθειες του τοπικού πληθυσμού να αναδείξουν και να προστατέψουν το φυσικό πλούτο της περιοχής.

Σημαντικό τμήμα του Εθνικού Δρυμού όπως και του Όρους Βαρνούντα συγκαταλέγεται στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο «Natura 2000» ως χώρος προστασίας πτηνών. Το 2009 ο Εθνικός Δρυμός Πρεσπών αντικαταστάθηκε από μια ευρύτερη του 1974 προστατευόμενη περιοχή συνολικής εκτάσεως 327 τ.χλμ. με τον τίτλο «Εθνικό Πάρκο Πρεσπών».

Τη διαχείριση του υγροτόπου την έχει αναλάβει από ελληνικής πλευράς ο Φορέας Διαχείρισης Πρεσπών. Το 2008 προτάθηκε από την Εταιρία Προστασίας Πρεσπών και πραγματοποιήθηκε η σύσταση της Επιτροπής Διαχείρισης του Υγροτόπου, στην οποία από το 2012 μετέχουν εκτός από τους τοπικούς φορείς και μέλη των τοπικών συνεταιρισμών κτηνοτροφικών και αλιευτικών.  Αυτοί είναι που προσδοκούν και επιδιώκουν την καλή κατάσταση του φυσικού αυτού πόρου, καθώς επηρεάζονται άμεσα και με τη δραστηριότητά τους συντελούν στη διατήρησή του. Το εγχείρημα αυτό δεν είναι εύκολο, αλλά μέσα από τη δράση αυτή παράγεται ένα αποτέλεσμα, το οποίο συμβάλλει στη διατήρηση του πολύ σημαντικού αυτού υγροτόπου.

Η ΜΙΚΡΗ ΠΡΕΣΠΑ ΚΑΙ Ο ΑΓΙΟΣ ΑΧΙΛΛΕΙΟΣ

Η Μικρή Πρέσπα έχει έκταση περίπου 47 τ.χλμ. και περιβάλλεται από μεγάλες εκτάσεις με καλαμιώνες.  Στην Μικρή Πρέσπα υπάρχει το μικρό νησάκι του Αγίου Αχιλλείου με οικισμό περίπου 20 κατοίκων, ενώ διασώζεται η Βασιλική του Αγίου Αχίλλειου, του 10ου αιώνα.  Χτίστηκε από τον Βούλγαρο τσάρο Σαμουήλ, όταν όρισε τις Πρέσπες ως πρωτεύουσα του βασιλείου του και εκεί βρίσκεται και ο τάφος του. Στην κορυφή του λόφου υπάρχει ο μικρός σύγχρονος ναός του Αγίου Αχιλλείου και απολαμβάνει κανείς την υπέροχη πανοραμική θέα.  Στο νησάκι γίνονται κάθε καλοκαίρι εδώ και χρόνια, οι πολιτιστικές  εκδηλώσεις «Πρέσπεια».   Για περισσότερες από δυο δεκαετίες ο μόνος τρόπος να φθάσεις στο νησάκι ήταν με βάρκες, η πλωτή πεζογέφυρα 700μ. που δημιουργήθηκε επιτρέπει πλέον την εύκολη προσέλευση σε κατοίκους και επισκέπτες.

ΤΑ ΑΣΚΗΤΑΡΙΑ ΣΤΙΣ ΠΡΕΣΠΕΣ

Ένα από το πιο σημαντικά μνημεία της περιοχής, που δεν πρέπει να χάσετε αν βρεθείτε στις Πρέσπες είναι τα περίφημα Ασκηταριά.  Με το ταχύπλοο που μας πήρε από τους Ψαράδες είδαμε εν πλω κάποια από αυτά, ενώ καταλήξαμε στο Ασκηταριό της Υπεραγίας Θεοτόκου Ελεούσης, το οποίο μπορεί κάποιος να το επισκεφθεί ανεβαίνοντας μια ψηλή ξύλινη σκάλα.  Είναι  το καλύτερα διατηρημένο ασκηταριό στην ελληνική επικράτεια της Μεγάλης Πρέσπας με τον δρομικό καμαροσκεπή ναΐσκο της Παναγίας Ελεούσης. Εξωτερικά ο ναός έχει περίτεχνη πλινθοπερίβλητη-κεραμοπλαστική βυζαντινή τοιχοδομία.

Τα ασκηταριά στις Πρέσπες ως πρακτική μοναχισμού – ασκητισμού, αναπτύχθηκε τον Ι3ο αιώνα,  γύρω από τις απότομες όχθες και τις μικρές και βραχώδεις σπηλιές της Μεγάλης Πρέσπας. Το δύσβατο της περιοχής, η ησυχία του τόπου, η διάβρωση των βράχων κοντά στις λίμνες που δημιουργούσε αυτές τις σπηλιές, συνέβαλαν ώστε να επιλεχθεί ο τόπος για «ασκητισμό των σπηλαίων».  Κάτι που παρατηρείται και σε διάφορα άλλα σημεία του τριεθνούς που διαχειρίζονται τη Μεγάλη Πρέσπα. Ανάλογα ασκηταριά υπάρχουν για παράδειγμα στην γειτονική περιοχή της λίμνης Οχρίδας.  Το φαινόμενο του ασκητισμού στις Πρέσπες ατόνησε κατά την περίοδο του εμφυλίου.

Η ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ ΤΩΝ ΠΡΕΣΠΩΝ

Ολόκληρη η περιοχή του νομού Φλώρινας σε συνδυασμό με την οινοποιητική ζώνη Αμυνταίου και τον οινικό θησαυρό του ξινόμαυρου,  θα μπορούσε να είναι μια γαστρονομική πρωτεύουσα για τα Βαλκάνια. Η πολυποίκιλη κουζίνα είναι κάτι περισσότερο από μια σπουδαία πολιτιστική κληρονομιά.  Ειδικά στις Πρέσπες τα φασόλια Πρεσπών (γίγαντες, ελέφαντες και πλακέ) είναι φημισμένα για τη νοστιμιά τους και χαρακτηρισμένα ως Προϊόν Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ).  Το ίδιο ισχύει και για την πλούσια αλιεία στα νερά της λίμνης (γριβάδια, χέλια, τσιρόνια, πλατίκες, κέφαλοι κ.ά). Τα παστά τσιρόνια γίνονται ανάρπαστα και συνδυάζονται με την ξακουστή πιπεριά Φλωρίνης, τα ντόπια κρεατικά, τα τουρσιά και φυσικά το τσίπουρο.  Στις ταβέρνες της περιοχής βρίσκει κανείς μοναδικές γαστρονομικές λιχουδιές από φασολάδα, φασόλια γίγαντες ή ελέφαντες στο φούρνο, πιπεριές Φλωρίνης γεμιστές με μυζήθρα ή τραχανά έως το μοναδικό γριβάδι στα κάρβουνα ή στο τηγάνι, που βρίσκεται μόνο στα νερά της Πρέσπας.

Stella